Bioflawonoidy i flawonoidy to szeroka grupa związków roślinnych, które od lat przyciągają uwagę naukowców ze względu na swoje potencjalne korzyści zdrowotne. Te naturalne substancje, powszechnie występujące w owocach, warzywach i innych produktach roślinnych, odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia roślin, ale coraz więcej badań wskazuje na ich znaczenie dla zdrowia człowieka. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie charakterystyki bioflawinoidów i flawonoidów, ich źródeł, mechanizmów działania oraz potencjalnych korzyści zdrowotnych.

Definicja i klasyfikacja

Termin „bioflawonoidy” jest często używany zamiennie z „flawonoidami”, choć technicznie rzecz biorąc, bioflawonoidy to szerszy termin obejmujący flawonoidy i inne związki polifenolowe. Flawonoidy stanowią największą grupę w obrębie bioflawinoidów. Flawonoidy to związki polifenolowe charakteryzujące się strukturą C6-C3-C6, składającą się z dwóch pierścieni aromatycznych połączonych trójwęglowym mostem. W zależności od modyfikacji tej podstawowej struktury, flawonoidy dzieli się na kilka podgrup:

• Flawony (np. apigenina, luteolina)
• Flawonole (np. kwercetyna, kemferol)
• Flawanony (np. hesperydyna, naringenina)
• Flawanole (np. katechiny, epikatechiny)
• Antocyjany
• Izoflawony (np. genisteina, daidzeina)

Źródła w diecie

Bioflawonoidy i flawonoidy są szeroko rozpowszechnione w królestwie roślin. Najważniejsze źródła dietetyczne to:

• Owoce: jagody, cytrusy, jabłka, winogrona,
• Warzywa: cebula, brokuły, kapusta, pomidory,
• Zioła i przyprawy: tymianek, pietruszka, oregano,
• Napoje: zielona i czarna herbata, czerwone wino, sok z granatów,
• Kakao i ciemna czekolada.

Mechanizmy działania

Bioflawonoidy i flawonoidy wykazują szereg mechanizmów działania w organizmie człowieka:

1. Działanie przeciwutleniające – Flawonoidy są silnymi przeciwutleniaczami, neutralizującymi wolne rodniki i chroniącymi komórki przed stresem oksydacyjnym. Ten mechanizm jest kluczowy dla wielu potencjalnych korzyści zdrowotnych.
2. Modulacja szlaków sygnałowych – Flawonoidy mogą wpływać na różne szlaki sygnałowe w komórkach, w tym te związane z procesami zapalnymi, apoptozą i proliferacją komórek.
3. Interakcje z receptorami i enzymami – Niektóre flawonoidy mogą oddziaływać z receptorami hormonalnymi (np. receptory estrogenowe) lub hamować aktywność określonych enzymów.
4. Wpływ na mikrobiom jelitowy – Badania sugerują, że flawonoidy mogą modulować skład i funkcję mikrobioty jelitowej, co może przyczyniać się do ich korzystnych efektów zdrowotnych.

Potencjalne korzyści zdrowotne

1. Działanie przeciwzapalne – Liczne badania in vitro i in vivo wskazują na przeciwzapalne właściwości flawonoidów. Mogą one hamować produkcję cytokin prozapalnych i modulować aktywność enzymów zaangażowanych w procesy zapalne.
2. Ochrona układu sercowo-naczyniowego – Badania epidemiologiczne sugerują, że dieta bogata w flawonoidy może zmniejszać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Mechanizmy obejmują poprawę funkcji śródbłonka, obniżenie ciśnienia krwi i zmniejszenie agregacji płytek krwi.
3. Właściwości przeciwnowotworowe – Niektóre flawonoidy wykazują potencjał przeciwnowotworowy in vitro i w modelach zwierzęcych. Mechanizmy obejmują indukcję apoptozy, hamowanie angiogenezy i modulację szlaków sygnałowych związanych z proliferacją komórek.
4. Neuroprotekcja – Istnieją dowody sugerujące, że flawonoidy mogą chronić komórki nerwowe przed uszkodzeniem i poprawiać funkcje poznawcze. Badania wskazują na potencjalne korzyści w chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera.
5. Regulacja metabolizmu glukozy i lipidów – Niektóre flawonoidy mogą wpływać na metabolizm glukozy i lipidów, co sugeruje potencjalne korzyści w cukrzycy typu 2 i zaburzeniach metabolicznych.
6. Wsparcie układu odpornościowego – Badania wskazują, że flawonoidy mogą modulować odpowiedź immunologiczną, potencjalnie wzmacniając odporność organizmu.

Wyzwania i perspektywy badawcze

Mimo obiecujących wyników badań, istnieje kilka wyzwań w badaniach nad bioflawinoidami i flawonoidami:

• Biodostępność – Wiele flawonoidów ma ograniczoną biodostępność, co może wpływać na ich skuteczność in vivo. Badania nad poprawą biodostępności i opracowaniem nowych form dostarczania są w toku.
• Interakcje – Flawonoidy mogą wchodzić w interakcje z lekami, wpływając na ich metabolizm lub działanie. Konieczne są dalsze badania nad potencjalnymi interakcjami.
• Dawkowanie – Określenie optymalnych dawek dla poszczególnych flawonoidów i ich mieszanin pozostaje wyzwaniem, szczególnie w kontekście suplementacji.
• Efekty długoterminowe – Potrzebne są długoterminowe badania kliniczne, aby w pełni zrozumieć skutki długotrwałego spożycia wysokich dawek flawonoidów.

Obecne kierunki badań obejmują:

• Badania nad synergistycznym działaniem różnych flawonoidów
• Rozwój nowych metod ekstrakcji i izolacji flawonoidów
• Badania nad rolą flawonoidów w modulacji mikrobiomu jelitowego
• Wykorzystanie flawonoidów w nanomedycynie i terapiach celowanych

Bioflawonoidy i flawonoidy stanowią fascynującą grupę związków roślinnych o szerokim spektrum potencjalnych korzyści zdrowotnych. Ich właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i modulujące różne procesy fizjologiczne czynią je obiecującym obiektem badań w profilaktyce i wspomaganiu leczenia wielu chorób cywilizacyjnych.

Chociaż wyniki badań są obiecujące, konieczne są dalsze, dobrze zaprojektowane badania kliniczne, aby w pełni zrozumieć rolę bioflawinoidów i flawonoidów w zdrowiu człowieka oraz określić optymalne sposoby ich wykorzystania. Szczególnie ważne jest zrozumienie długoterminowych efektów spożycia wysokich dawek tych związków oraz ich interakcji z innymi składnikami diety i lekami.

Niemniej jednak, obecne dowody naukowe wyraźnie wskazują na korzyści płynące z diety bogatej w naturalne źródła bioflawinoidów i flawonoidów. Włączenie do codziennego jadłospisu różnorodnych owoców, warzyw i innych produktów roślinnych może przyczynić się do poprawy ogólnego stanu zdrowia i zmniejszenia ryzyka wielu chorób przewlekłych.

Bibliografia:

• Panche, A. N., Diwan, A. D., & Chandra, S. R. (2016). Flavonoids: an overview. Journal of nutritional science, 5, e47.
• Kumar, S., & Pandey, A. K. (2013). Chemistry and biological activities of flavonoids: an overview. The Scientific World Journal, 2013, 162750.
• Crozier, A., Jaganath, I. B., & Clifford, M. N. (2009). Dietary phenolics: chemistry, bioavailability and effects on health. Natural product reports, 26(8), 1001-1043.
• Williamson, G., Kay, C. D., & Crozier, A. (2018). The bioavailability, transport, and bioactivity of dietary flavonoids: A review from a historical perspective. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 17(5), 1054-1112.
• Manach, C., Scalbert, A., Morand, C., Rémésy, C., & Jiménez, L. (2004). Polyphenols: food sources and bioavailability. The American journal of clinical nutrition, 79(5), 727-747.
• Kawabata, K., Yoshioka, Y., & Terao, J. (2019). Role of intestinal microbiota in the bioavailability and physiological functions of dietary polyphenols. Molecules, 24(2), 370.
• Wang, T. Y., Li, Q., & Bi, K. S. (2018). Bioactive flavonoids in medicinal plants: Structure, activity and biological fate. Asian Journal of Pharmaceutical Sciences, 13(1), 12-23.